REKREASYON EĞİTİMİNİ PROGRAMLAMA SÜRECİ
Rekreasyonel etkinliklerin bireylerde gelişim
sağlaması eğitim programları ile olanaklıdır.
Etkinlik programlanırken öncelikle ihtiyaç
analizi yapılmalı ve uygulandıktan sonra değerlendirme süreçleri
sonrasında elde edilen değerlerle önceden belirlenen ölçütler
arasında bir fark oluşmuş ise geliştirilmelidir.
Bu durum, program geliştirmeye gerek duyulması,
gelişmesi istenen boyutları, program geliştirme yolları, program geliştirmenin
düzenlenmesi ve insan gücü planlamasını gerektirir.
Tüm rekreatif etkinlik programları üç aşamayı
gerektirir.
Bunlar; hazırlık, uygulama ve değerlendirme
aşamalarıdır.
Program Hazırlık Aşaması
Hazırlık aşamasında ilk ihtiyaç duyulacak şey
organizasyonu ve hedef kitleyi tanımaktır.
Planlı bir rekreasyonel etkinlik, müşteri
ve katılımcı odaklıdır.
Ancak toplumun doğasını ve ihtiyaçlarını da iyi analiz
etmek gerekmektedir.
Örneğin; Kamu sektöründe, özel sektörde ve reklam
sektöründe gelecek için neler planlanıyor?
Toplumda liderlerin ve çalışanların fikirleri
neler?
Bu soruları cevaplamak için çevre ile iletişim
kurulmalı, ekonomik, demografik bilgiler toplanmalı ve değerlendirmeler
yapılmalıdır.
Ayrıca şu anki katılımcılar kimler?
Potansiyel katılımcılar kimler olabilir?
Bunlar daha önce herhangi bir rekreatif programa
neden katılmadılar?
Hiç hizmet verilmeyen müşteriler kimler?
Bu sorular ve tahmini cevapları ihtiyaç analizi
için çok önemlidir.
Hedeflerin Belirlenmesi
Hedef, birey açısından bakıldığında
yetiştirdiğimiz bireyde bulunmasını uygun gördüğümüz, eğitim yoluyla
kazandırılabilir nitelikteki istendik özelliklerdir.
Bu özellikler, bilgiler, yetenekler, beceriler,
tutumlar, ilgiler, alışkanlıklar v.b olabilir.
Bir ülkedeki bireylerin yaşam görüşleri,
inançları, değerleri ve istemleri tasarlanacak programın hedeflerine ister
istemez yansıyacaktır.
Hedeflerin belirlenmesinde neler tanımlanmalı?
Programın istenen çıktıları nelerdir?
Programcı; hazırlık aşamasında hedeflerin
belirlenmesinden sonra programın gerekçesini, yararlarını, tahmini
maliyetini, süresini, insan gücünü ve tesis ihtiyaçlarını gerçekçi olarak
ortaya koymalıdır.
Hedeflerin belirlenmesine geçmeden önce, hedef
türlerini tanımlamak gereklidir.
Hedefler, uzak, genel ve özel olmak üzere üç
gruba ayrılır.
Uzak hedefler; Politik felsefeyi yansıtarak
yol gösterme işlevi görür.
Genel hedefler; Uzak hedeflerin
gerçekleşmesinde rol oynayacak kurumların hedefleridir.
Özel hedefler; Bireylerin sağlıklı olmaları
için kazandırılması uygun görülen özelliklerdir.
Gözlenebilir ve ölçülebilir özelliktedir ve
genel hedeflerin içerisinden çıkarılır ve bunlar kesinleşen öğretim
hedefleridir.
Programcılar, hazırladıkları organizasyonun
yürütülebilmesi için bireylerin ve toplumun dikkatini çekecek,
katılımcılarda gelişim sağlamaya yardımcı olabilecek hedefleri
belirlerken, organizasyonun devamlılığını sağlayacak işletim ile ilgili
hedefleri de önceden belirlemesi gerekmektedir.
İşletim için iki tür hedeften söz edilebilir;
• Dış hedefler, programcı ve organizasyonun
bireysel katılımcıları ya da toplumun bütününü kazanmaya dönük ortaya koyduğu
hedefleri içerir
• İç hedefler, işletimle ilgili işler;
paranın ödenebilmesi, devamlılık, üyelik ve buna benzer hedefler.
Hedefleri ortaya koyarken şu üç önemli nokta göz
önünde tutulmalıdır,
Uygulanabilirlik;
Hedefler
zaman, bütçe, insan gücü ve diğer kaynaklar açısından uygulanabilir olmalıdır.
Önem derecesi;
Programcılar
hedefleri ortaya koyarken bireysel ve toplumsal yönden önem derecelerine
de dikkat etmelidirler.
Uyuşmazlık;
Hedefler arasında zaman zaman uyuşmazlık söz konusu
olabilir.
Örneğin; bir şirketin harcamaları kontrol
altında tutma hedefiyle, 50. yılını kutlama hedefi için yüklü bir
harcama yapma isteği arasındaki uyuşmazlık gibi.
Hedeflerin Hazırlanması
Temel olarak iki tür program hedefi vardır.
• Uygulama; programın uygulanabilmesini
sağlamaya dönük ana hedefler
• Çıktı; programın uygulanmasından sonra
elde edilecek hedef sonuçları
Uygulama ve çıktı hedefleri aşağıdaki dört
özelliğe sahip olmalıdır;
Gözlenebilirlik.
Hedefler yazılırken olanak olduğunca gözlenebilir
ifadeler kullanılmalıdır.
Örneğin; hedefler gösterme, ayırt etme ve
uygulama gibi fiiller ile bitirilmelidir.
Ölçülebilirlik.
Eylemin ölçülebilir olması önemlidir.
Örneğin; katılımcılardan önceden belirlenen
figürleri kullanarak dans etmeleri istendiğinde, gerçekleştirilen
dans figürleri uzmanlar tarafından gözlemlenebilir ve dolayısıyla
ölçülebilir.
Değerlendirme Ölçütleri.
Hedefler için önceden belirlenen bilimsel bir ölçüt
olursa, program sonunda elde edilen sonucun bir başarı olup olmadığı
tartışılabilir.
Örneğin; bir fitness çalışma grubuna önceden program
sonunda %5’lik dilim içinde kalp atım sayısında düşüş yaşanacaktır
ölçütü konulmuş, sonrasında genel olarak dakikadaki kalp atımı sayısında % 1,
2’lik bir düşüş kaydedilmiş ise bu programın çok başarılı olduğu
söylenemez.
Katılımcılar.
Programdan
yararlanacak hedef kitle özellikleri önceden net bir şekilde belirtilmeli,
duruma göre ön test ya da bilgi formu ile katılımcıların bilgilerine
ulaşılmalıdır.
Program hedeflerinin en önemli özelliği
değerlendirme ölçütüdür.
Değerlendirme ölçütü program başlamadan önce
katılımcılara bildirilmelidir.
Elde edilen performans önceden verilen değerlendirme
ölçütlerine uygun değil ise, programın başarılı olmadığı söylenebilir.
İçeriğin Tasarlanması Farklı etkinliklerden
hangileri hedefleri karşılayacağının belirlenmesi için içeriğin tasarlanması
gereklidir.
Etkili rekreasyon etkinliği gerçekleştirme,
etkili bir tasarım sürecinden geçer.
Tasarım etkinliği geliştirmeyi ve müşterilerin
sürece etkili katılımlarını da sağlar.
Tasarım gerçekleştiren programcıların aşağıdaki
bazı sorulara yanıt bulması gerekmektedir.
• Program politikaları belirlendi mi?
Program politikaları, hizmet kalitesi ve
çalışanların etkililiği için olmalıdır.
Bu politikalar programın iskeleti gibidir.
Bu politikaları oluştururken bazı değişkenleri
göz önüne almak gerekir.
Kontrol edilemeyen değişkenler;
Hava durumu, müşterinin durumu, önyargılar ve
programın dışındaki insanların eylemleri gibi.
Etkilenebilir değişkenler;
Çalışan motivasyonu, müşteri tipleri ve sayısı,
etkinlik alanındaki oluşabilecek kazalar gibi.
Kontrol edilebilen değişkenler;
Çalışanların
düzeyi, eğitimi, malzeme kalitesi, kayıt sisteminin etkililiği ve yiyeceklerin
test edilmesi.
• Etkinlikte kullanılacak hedef ve kazanım
ifadeleri oluşturuldu mu?
Rekreasyon etkinlik programı taslağı içerisinde
öncelikle, yer alması düşünülen hedef ve kazanım ifadelerinin belirlenmesi ve
insan nitelikleri açısından sıralanıp gruplandırılması gerekmektedir.
• Etkinlikte kullanılacak içerik yapısı
oluşturuldu mu?
Rekreasyon etkinlik programı taslağı içerisinde
yer alması düşünülen hedef ve kazanımları bilgi, beceri, tutum olarak
davranışa dönüştürmeye yardımcı olacak içeriğinin belirtilmesi gerekmektedir.
• Uygulama süresi ne kadar?
Program; müşterilerde fiziksel ve psikolojik
tatminin ve gelişimin oluşturulmasına olanak sağlayan bir süre
içermelidir.
• Hedefler nasıl ölçülecek?
Hedeflerin davranışa dönüşüp dönüşmediğini ortaya
koyabilmek için önceden ölçütlerin ve değerlendirme süreçlerinin belirlenmesi
gereklidir.
• Mevcut kaynaklar (tesis, organizasyon,
v.b) nelerdir?
Mevcut olanakların (tesis, araç-gereç, v.b)
önceden gözden geçirilmesi ve belirlenmesi gereklidir.
Burada en önemli iş, etkinliklerin doğru
tesislerde uygulanmasını tasarlamaktır.
• Programın tanıtılması nasıl
gerçekleştirilecektir?
Program tasarlamanın en can alıcı noktalarından
biri de reklamlar, ilanlar, promosyonlar gibi iletişim araçlarıyla bir şekilde
programın etkili tanıtımıdır.
Bu durum etkili bir sloganın bulunması ve
program çizelgelerinin oluşturulmasıyla ilişkilidir.
Bunun için aşağıda belirtilen adımlar dikkatli
şekilde izlenmelidir.
Program felsefesini geliştirme
• Fiziksel uygunluğu bireysel olarak
sürdürebilme ve hareket yeterliliğini çoğaltma
• Kapsamı oluşturma
• Program müşteri merkezli olmalı,
müşterilerin özellikleri temeline dayanmalı ve gereksinimleri Karşılamalı
• Bireysel farklılıklar doğrultusunda
etkinlik çeşitlendirilmeli
• Bilişsel, duyuşsal ve psikomotor gelişim
birlikte değerlendirilmeli
• Çıktılar müşterilerin gereksinimlerine
uygun olmalı
• Müşteriler günlük yaşamlarında
kullanabilecekleri, yaşamlarını kolaylaştırmada gerekli olabilecek beceri
içerikleriyle tanıştırılmalı
Müşterilerin gereksinimleri
• Başarı ve hareket etme/ Yarışma ve işbirliği
• Toplumsal yeterlilik ve akran kabulü
• Çekicilik ve fiziksel uygunluk
• Macera
• Dans ve ritimle kendini ifade
etme/Yaratıcılık
Müşteri özellikleri ve ilgileri
• Bilişsel, Duyuşsal, Psikomotor
Programcı rekreasyon programında yer alan tüm
detayları uygularken sıralamaya göre hareket etmelidir.
Uygulama; program politikalarının
geliştirilmesini, tesislerin seçilmesini, etkinlik saatlerinin
düzenlenmesini ve programın adını, sloganını konmasını ve tanıtılmasını
gerektiren bir süreçtir.
Programcılar, düzgün gitmesi istedikleri bir
program süreci için programı gözlemek zorundadırlar.
Programı gözleme, kayıt ve rezervasyon
stratejilerini de anlamayı gerektirir.
Çünkü birçok etkinlik öncesinde kayıt, ödeme
gibi işlerin yapılması gerekmektedir.
Program uygulama aşaması ayrıca dikkatli bir
risk yönetimini de gerektirir.
Grup kontrolü, güvenlik, risk yönetiminin
kapsadığı konulardır.
Programcılar ayrıca teknolojiyi kullanarak
envanterleri, tesis rezervasyon kayıtlarını, personel performans
dosyalarını, program bilgilerini, finans kayıtlarını, kaza ve olay
kayıtlarını tutmalı ve yorumlamalıdırlar.
Tesis kullanımı ve Koordinasyon Hangi tesis
ya da tesislerin kullanılacağına karar vermek de programın uygulama aşamasında
önemli yer tutmaktadır.
Rekreasyon programları için tesise karar
verilirken şunlar göz önünde bulundurulmalıdır:
• Tesislerin herkese eşit biçimde hizmet
vermesi:
• Tesislerin etkili kullanılması:
Program çizelgesi ne kadar iyi hazırlanırsa
katılımcıların
da programdan
maksimum düzeyde yararlanmaları sağlanır.
• Diğer kurumlarla koordine olma:
Kamuya ait tesislerin özel kurumlar tarafından
kullanılmasını sağlamak (Eti Şirketinin A.Ü.BESYO spor alanlarını
kullanması gibi).
Çevreyi koruma:
Tüm programlarda çevreye zarar veren, kirliliğe yol
açan uygulamalardan uzak durulması gerekir (kamp yapılan
alanın kirlenmesine yol açabilecek, bitki örtüsüne zarar verebilecek
çöpleri etrafta bırakma, mangal yakma, v.b faaliyetlerin programda yer
almaması).
Tesislerin bakımı:
Tesis bakımı da planlı bir şekilde olmalı.
Bazı özel şirketler ve kamu kuruluşları,
çalışanlarının etkinlik yapabilmeleri için kortlar, havuzlar, saunalar, kapalı
alan oyun salonları, bisiklet yolları ve buna benzer donanımları sağladığı
görülmektedir.
Programın Tanıtılması
Tanıtımın amacı; bilgilendirme, ikna etme, hatırlatma ve
programın yararları hakkında insanlara bilgi vermektir.
Bu da reklam, ilan ve satış promosyonlarıdır
(kupon, tişört, eşantiyonlar vb.).
Bunun için doğru pazarlama stratejileri
kullanılmalıdır.
Bu da etkili bir slogan ve program çizelgesiyle
olur.
İsim ve Slogan Oluşturma
İsim katılımcılara o program için çok iyi ipucunu
vermelidir.
Programın hem içeriğini yansıtmalı, ayırt edici
olmalı, hatırlaması kolay olmalı, hem de benzer programlar için de
kullanılabilmelidir.
Örnek olarak; birlikte kortlarda fırtına gibi
esmeye, doğaya tam uyum sağlamaya ve Latin rüzgârlarında dans etmeye var
mısınız? sloganı kullanılabilir.
Program Çizelgesi
Programlar yıllık, mevsimlik, haftalık ve günlük
çizelgeler olarak yapılabilir.
Çizelgede başvuru şartları, programın
süresi, haftanın günleri ve saatler belirtilmelidir.
Aşağıda öncelikle örnek olarak başvuru
şartları, dönemlik ve günlük etkinlik program örnekleri verilmiştir.
Rekreasyon Etkinliği Programına Başvuru Şartları:
Rekreasyon Etkinliği Programına katılacak kadın ve
erkek adayların yaşları 40-45 yaş aralığında olması gerekir.
Programlara kayıt esnasında bir sağlık
kuruluşundan “Rekreasyon Etkinliği Programlarına Katılmasında Sağlık
Yönünden Bir Sakınca Yoktur” ibareli hekim raporu getirilmesi
zorunludur.
Getirmeyenlerin başvurusu kesinlikle kabul
edilmeyecektir.
Yıllık ve dönemlik çizelgeler içinde birden
fazla yer alan etkinlikler ayrıca aylık, haftalık ve günlük olarak
gösterilmelidir.
Dönemlik çizelgeler hazırlanırken dinlenme,
etkinlik araları iyi düşünülmeli ve uygun saatler verilmelidir.
Örneğin; yetişkin karma grubun dış ortamdaki etkinlik
saatleri, yaz aylarında güneşin etkili olduğu saatler düşünülerek
belirlenmiştir.
Başarılı bir program çizelgesinin sırrı,
katılımcıların hem ihtiyaçlarını karşılaması hem de onlara kolaylık sağlayacak
ortamları sunabilmesidir.
Dünya ülkelerindeki modernleşme ve kentleşme süreci, toplumsal
değişmeyi de beraberinde getirmiştir.
Toplumsal değişme karşısında ya da değişen çevre
karşısında yeni koşullara uyum sağlamaya çalışmak birey açısından
psikolojik ve biyolojik uyum sorunlarını beraberinde getirmektedir.
Bu sürecin kazandırılmasında rekreasyon
etkinlikleri etkili bir eğitim aracı olarak kullanılabilir.
Bu açıdan bakıldığında rekreasyon etkinlikleri
ile yeni kuşağın olumsuz eğilimler geliştirmeleri, kötü alışkanlıklar
edinmeleri, temelde var olan ekonomik, toplumsal, kültürel sorunları daha
da yoğun bir şekilde hissetmeleri, karamsarlığa sürüklenmeleri büyük
ölçüde engellenebilecektir.
Rekreasyonun önemi, hem toplumsal değerlerin
farkına varılmasını sağlayan bir eğitim işlevi taşıması hem de toplumsal
kalkınmaya ve yaşam kalitesinin artmasına vereceği katkıdan kaynaklanmaktadır.
Rekreasyon eğitimi ve genel eğitim arasında yadsınmayacak
ölçüde ortaklıklar söz konusudur.
Özellikle çevre, sağlık, yurttaşlık eğitimleri bu
kavramları ortak kılan en önemli yapı taşlarıdır.
Rekreasyon programları; bireylerin çevreye, topluma ve
dünya’ya daha uyumlu olabilmeleri, diğer toplumlarla sağlıklı ilişkiler
kurabilmeleri, ortak üretimi gerçekleştirebilmeleri için genel eğitim
programlarının içerisinde yer almaktadır.
Günümüzde rekreasyonel etkinliklerin
programlanmasında öncelikle belli bir felsefi yaklaşımın ve bu yaklaşıma
uygun program modelinin benimsenmesi gerekmektedir.
Etkinlik programlanırken öncelikle ihtiyaç
analizi yapılmalı ve uygulandıktan sonra değerlendirme süreçleri
sonrasında elde edilen değerlerle önceden belirlenen ölçütler arasında bir
fark oluşmuş ise geliştirilmelidir.
Tüm rekreatif etkinlik programları üç aşamayı
gerektirir.
Bunlar; hazırlık, uygulama ve değerlendirme
aşamalarıdır.
Hazırlık aşamasında ilk ihtiyaç duyulacak şey organizasyonu
ve hedef kitleyi tanımaktır.
Daha sonra hedeflerin belirlenmesi,
uygulama ve çıktı hedeflerinin hazırlanması, içeriğin tasarlanması izler.
Uygulama aşaması program politikalarının
geliştirilmesini, tesislerin seçilmesini, etkinlik saatlerinin
düzenlenmesini ve programın adını, sloganını konmasını ve tanıtılmasını
gerektiren bir süreçtir.
Değerlendirme aşaması bir sonraki süreçte
katılımcıların diğer etkinliklerinin planlamasını şekillendireceği için
önemlidir.
Etkinlik sonunda yapılacak ölçme-değerlendirmeler daha
gerçekçi, hedeflerle örtüşebilen ve katılımcının gerçek performansını ortaya
koyabilir nitelikte olmalıdır.
