KARAR ALMA MODELLERİ

 

Rekreasyonel liderlikte maliyet- fayda temelli üç karar verme modelinden söz edilmektedir.

 Karar vermede analitik model, karar vermek için analitik yöntemlerin kullanıldığı ve en etkili basit karar vermeyi ifade eden doğrusal bir modeldir.

Doğal karar verme ve yaratıcı karar verme modelleri ise karışık ve farklı değişkenlerin olduğu durumlarda etkili karar vermeye yardımcı olan doğrusal olmayan modellerdir.

 Bu modeller aşağıdaki bölümlerde geniş bir biçimde incelenmiştir.

 

Analitik Karar Verme Modeli

Alan yazın incelendiğinde karar verme modelleri ile ilgili çok fazla yayın olduğunu görmek mümkündür.

 Bu modellerin büyük bir çoğunluğu doğrusal, analitik modellerdir.

 Bu modellerin çoğu şu aşağıdaki adımların hepsini ya da bir kısmını içermektedirler:

 • Problemin tanımlanması

 • Problem ile ilgili bilginin toplanması

 • Önceliklerin dikkate alınması

 • Seçeneklerin dikkate alınması

 • Çözümlerin listelenmesi

 • Çözümlerin ve sonuçlarının değerlendirilmesi

 • Bir karar vermek

 

• Yeniden değerlendirme

Bu adımları örnek bir senaryo üzerinden incelersek, bir gezi grubunun anakaradan bir adaya seyahat etmek istediğini varsayalım.

 Grup gece yarısı havanın puslu olacağına dair bir hava raporu alır.

 Grup üyelerinden bazıları anakaraya dönmek için feribotu yakalamak zorundadırlar, çünkü üyelerin uçuşu bulunmaktadır.

 Grubun adada kalmak ya da adadan ayrılmak konusunda bir karar vermesi gerekmektedir.

 Bu senaryoda analitik yöntemin uygulaması karar verme sürecinde, uygun bilgilere ulaşılmasını sağlayacaktır.

 

• Problemin tanımlanması:

Grup üyelerinin bazılarının anakaraya dönmeye ihtiyacı bulunmaktadır

ve sis nedeniyle adada sıkışıp kalma olasılıkları bulunmaktadır.

 

• Problem ile ilgili bilginin toplanması:

Potansiyel olarak sis bulunmaktadır, birden fazla sayıdaki üyenin uçağı yakalamaya ihtiyacı vardır, grubun fiziksel olarak bir problemi bulunmamaktadır ve grup karanlıkta kürek çekebilir.

 

• Önceliklerin dikkate alınması:

Katılımcılar kendilerini ve grubu herhangi bir tür tehlike altına atmak istememektedirler.

Üyeler ısrarlı bir şekilde ilerleyen günlerde evlerinde olmak istediklerini bildirmektedirler.

 

• Seçeneklerin dikkate alınması:

 Adada kalmak ve sis riskini almak.

Bir sonraki gün siste kürek çekmek.

 

• Çözümlerin listelenmesi:

En iyi iki çözüm adada kalmak ya da gece kürek çekmek.

 • Çözümlerin ve sonuçlarının değerlendirilmesi:

Temel sonuçlardan biri adada kalmak muhtemelen grubun sisli bir ortamda kalmasına neden olacaktır.

 Diğer bir sonuç olan gece kürek çekmek bot trafiği nedeniyle tehlikeli olacaktır.

 

• Bir karar vermek:

Grubun gece kürek çekmesine karar veriliyor.

 

• Yeniden değerlendirme:

Liderler grubu düzenli olarak kontrol ederler ve grup karşıya 30 dakika içerisinde kolayca geçer.

Grup 15 dakika sonra kamp yeri bulur ve karanlıkta uygun bir kamp yeri hazırlanır.

 Yapılandırılmış bu doğrusal model bir gruba karar verme sürecinde yardımcı olabilecek kullanışlı bir çatı oluşturmaktadır.

 Bu model, basit kararların sonuçlarının değerlendirilmesine izin veren en kullanışlı modellerden biri olarak kabul edilmektedir.

Bu doğrusal doğal model karar vermede deneyimi olmayan bireyler için bir çatı görevi görebilir.

 Ayrıca bu model deneyimli ancak karar verme sürecinde bir kılavuza ihtiyacı olan liderlere kontrol listesi hizmeti de vermektedir.

 

Doğal Karar Verme Modeli

Deneyimli çoğu rekreasyon lideri karar verme sürecinde, sistematik düşünceye, sağduyularına, sezgilerine ve yargılarına güvenir.

 Kosseff süreç olarak doğal karar vermeye atıfta bulunmuş, analitik karar verme modelinin teyit etmeye daha elverişli olduğunu ileri sürmüştür.

 Rekreasyon liderleri genellikle hızlı karar vermeleri ile anılmaktadırlar.

Bunun nedeni, sıklıkla rekreasyon liderinin ihtiyaç duyulandan daha hızlı karar verebiliyor olmalarıdır.

 Karar verme sürecinde ilk adım durma ile başlar.

 Bir başka deyişle en iyi başlangıcın hareket etmemek olduğu ifade edilmektedir.

Bu size durumun önemini anlamanızda yardımcı olacaktır.

Doğal karar alma modeli doğrusal bir karar alma süreci değildir.

Bu model sistematik düşünme, dinleme, bilgiyi uygulamaya dökebilme, sağduyu ve sezgisel becerilere dayanır.

 Bununla birlikte bu model geçmişteki deneyimleri yansıtabilmek ve onları yeni durumlar karşısında uygulayabilmeyi içermektedir.

Örneğin, oryantiring teknikleri hakkında teorik olarak uzmanlaşmış ancak, henüz bu konuda deneyimi olmayan bir rekreasyon lideri olduğunuzu ele alalım.

 Bu durumda harita okuma becerilerinizi ve oryantiring bilgilerinizi kombine etmeye ihtiyaç duymaktasınız.

 Yeni elde ettiğiniz bilgileri uygulayarak ve oryantiring bilgilerinizi, pusulanızı kullanarak çalılık alana doğru kısa bir yürüyüş yapmayı tercih ediyorsunuz.

 Sorumluluk alarak haritayı katlayarak çantanıza koyuyorsunuz.

Çalılıklara doğru gerçekleştirdiğiniz bu yürüyüşte eğer her şey doğru giderse eski kamp alanına ulaşacağınızı biliyorsunuz.

 Ancak bir saat geçtikten sonra hala kamp yerine yaklaşık bir kilometrelik bir mesafe olduğunu anlıyorsunuz.

 Neyin yanlış gittiğini anlamak için haritanızı çıkardığınızda alçak ağaç dalları ve bataklık alanda çok yavaş yürümek zorunda kaldığınızı fark ediyorsunuz.

 Harita okuma becerileriniz ve bilgileriniz rotanız boyunca sizi durdurabilirken, seyahatlerinizde notlar almak deneyimlerinizi arttıracaktır.

 Daha fazla deneyim kazandığınızda, karar verme yeteneğiniz de gelişecektir

 Yaratıcı Karar Verme Modeli Yaratıcı karar verme modeli doğrusal olmayan bir model olmakla birlikte, yapı seviyesi ve yaklaşım değişken durumlara bağlı olacaktır.

 Model tümevarımcı ve tümdengelimci düşünce yapılarını kullanır.

 Yaratıcı düşünme modeli model tanıma, yansıtıcı düşünme, simülasyon ve genişletilmiş beyin fırtınası başlıkları adı altında incelenebilir.

 

Model tanıma:

Model tanıma altı duyunun gelişmiş bir türünü içermektedir.

 Eğer çok fazla sayıda vahşi yaşam alanı gezisine liderlik yaparsanız doğru modeli tanımaya başlayacaksınızdır.

 Bu model hava durumu tahmini, katılımcıların davranışları, grubun bir günde ortalama kürek çekebileceği mesafeyi, 10 kişilik bir grup için yeterli olacak yiyecek miktarını içermektedir.

 Deneyiminiz daha fazla arttıkça bu modellerin  en iyisini tanımaya başlayacaksınız.

 Bu süreç aynı zamanda tümevarımcı düşünce olarak da isimlendirilmektedir.

Tümevarımcı düşünmede özel deneyimlerden geliştirilmiş genel kavramlar kullanılmaktadır.

 

Yansıtıcı Düşünme:

 Yansıtıcı düşünme hangi yolu seçeceğimize yardımcı olacak gerçekleri keşfetmemizi amaçlamaktadır.

 Yansıtıcı düşünme durum belirsiz olduğunda, iki seçenek ile olduğu durumlarda belirsizliğin ortadan kaldırılmasında genel konular hakkındaki hafızanıza güvenmek zorunda kalırız.

 Bu model tümdengelimci bir düşünce sürecidir.

 Simülasyon: zaman değişkeninin izin verdiği durumlarda, simülasyon karar verme sürecinde değerli bir teknik olarak değerlendirilmektedir

 Simülasyon, kararların çıktılarının ve her bir kararın adım adım incelenmesini kapsar.

 Liderlik ettiğiniz grubunuz ile birlikte bir dağ gezisi gerçekleştirdiğinizi hayal edelim.

Yazın ilk günleri olması nedeniyle karşınıza çok hızlı akan ve derinliği fazla olan bir nehir olsun.

 Ana kampınıza doğru devam ettiğinizden nehir geçişini hızlı bir şekilde yapmak istiyorsunuz.

Nehir üzerinde geçiş için ıslak bir kütük bulunmakta ve pek çok öğrenciniz bu kütüğü kullanarak geçiş yapacak.

Eğer sadece kendiniz olsanız karşıya yürüyerek geçmek ile ilgili bir tereddüttünüz olmaz.

  Ancak sekiz öğrenciden oluşan bir gruptan sorumlusunuz ve bunları bazıları diğerlerine göre daha çevik.

 Grubun öğle yemeği için mola vermesine karar veriyorsunuz ve grup yemek yerken siz nehir kenarı gidiyorsunuz.

 Aşağı ve yukarı akıntıları inceliyor ve tehlikeli olacak durumları zihinsel olarak test ediyorsunuz.

  Sizin zihinsel olarak simülasyon yapabilme yeteneğiniz sayesinde tüm grup güvenli bir şekilde geçiş yapabiliyor.

 

Genişletilmiş beyin fırtınası:

Yaratıcı karar verme genişletilmiş beyin fırtınası tekniği de içermektedir.

 Bireyler zor bir karar almaları gereken durumlarda tüm fikirlerin aldığı bir listeye ulaşabilirler ise bu konuda vakit harcama konusunda tereddüt göstermemektedirler.

 Bu süreç lidere alışılmadık durumları tam olarak değerlendirebilme fırsatı sağlar.

 Lider alışıldık durumlardan alışılmadık durumlara geçişi sağlayacak 360 derecelik vizyona sahip olabilme kabiliyetlerini geliştirebilmelidirler.

İçinde bulunduğumuz çağda insanlar boş zamanlarında içinde bulundukları mekânlardan uzaklaşmak, dinlenmek, hava değişimi, gezmek – görmek, sağlık, beraber olmak, heyecan duymak, farklı yaşantılar elde etmek gibi değişik amaçlar ile yaşam alanları içinde ya da dışında, açık ya da kapalı alanlarda, aktif ya da pasif, şehir merkezinde ya da kırsal alanda çeşitli etkinliklere katılmaktadırlar.

 İnsanlar, boş zamanlarında katıldıkları bu etkinliklerde bir liderin yol göstericiliğine ya da danışmanlığına ihtiyaç duymaktadırlar.

 Çağımızda boş zamanı artan insanın, rekreatif etkinlikler içerisinde kendi taleplerini karşılayabilecek profesyonel bir lidere duydukları talepte de bir artış gözlenmektedir.

 Lider; başkalarını etkileyebilen, nereye, nasıl gidileceğini gösteren, hedef ve görev koyan, yol gösteren kişi olarak tanımlanmaktadır.

Rekreasyon alanında lider, bireylerin katıldıkları rekreatif etkinliklerde onlara yol gösteren, etkileyen, hedef koyan kişiler olarak tanımlanabilmektedir.

 Rekreasyon liderlerinin değişik pozisyonlar içerisinde değişik fonksiyonlarda görev yapabildikleri ifade edilmektedir.

 Kuzey Amerika’da rekreasyon liderleri yerel yönetimlerde, eyalet ilçe ve federal yönetimlerde, gönüllü örgütlerde ve ticari örgütlerde görev yapmaktadırlar.

Farklı pozisyonlarda liderlik görevi üstlenmiş olan bu bireyler, liderlik ettikleri gruba, topluma, kendi mesleklerine, kendilerine ve bağlı bulundukları kurumlara karşı farklı sorumlulukları bulunmaktadır.

Rekreasyon alanında görev yapan bu liderler bu sorumluluklarını yerine getirilerken, içinde bulunulan durumun özelliklerine, grup üyelerinin ve liderin kendisinin kişilik yapısına göre farklı biçimlerde liderlik rolü oynanabilir.

 Rekreasyon aktivitelerinde liderlik rolünü üstlenen kişiler,

uygun olan rolü seçebilmeleri için bu farklılaşmayı bilmelerinde yarar vardır.

 Her alanda olduğu gibi rekreasyon alanında görev yapan liderden beklenen en önemli özelliklerden biri de karar verme yeteneğidir.

 Bu ünitede rekreasyon lideri olarak görev yapan bireylerin karar verme becerileri ve karar verme ile ilgili süreç incelenmiştir.

 Tüm liderler her zaman en doğru kararı veremeyebilirler, ancak uygun karar verme stratejileri hakkındaki bilgilerini kullanarak doğru karar verme olasılıklarını arttırabilirler.

 Karar alma sürecinde karşılaşılan sorunlara çözüm bulmak amacı ile mantıklı bir karar alma süreci parçalara ayrılarak incelenebilmektedir.

 Luecke, beş adımlı karar alma süreci şu şeklide incelenmiştir;

 1. Sizi başarıya götürecek sağlıklı bir ortam hazırlayın.

 2. Konunun çerçevesini çizin.

 3. Seçenekler yaratın.

 4. Seçenekleri değerlendirin.

 5. Size en iyi görünen seçeneği seçin.

 Rekreasyonel liderlikte maliyet-fayda temelli üç karar verme modelinden söz edildiği görülmektedir.

 Karar vermede analitik model, karar vermek için analitik yöntemlerin kullanıldığı ve en etkili basit karar vermeyi ifade eden doğrusal bir modeldir.

Doğal karar verme  ve yaratıcı karar verme modelleri ise karışık ve farklı değişkenlerin olduğu durumlarda etkili karar vermeye yardımcı olan doğrusal olmayan modellerdir.