REKREASYON TEORİLERİ

 

Rekreasyon teorileri; ihtiyaçlara hizmet eden rekreasyon, boş zaman değerlendirme aracı olarak rekreasyon, bireye ve topluma bir değer olarak rekreasyon ve yeniden yaratma olarak rekreasyon olmak üzere dört başlık altında toplanmaktadır.

 

İhtiyaçlara Hizmet Eden Rekreasyon;

Slavson, rekreasyonu ihtiyaçların giderildiği bir deneyim olarak tanımlamaktadır.

 Rekreasyon ne olursa olsun her birey bir ihtiyacını karşılamanın peşindedir.

 Buna göre rekreasyon bir şeye duyulan özlemin giderilmesidir.

 Ancak bu tanım rekreasyonun ne olduğunu değil, ne yaptığını tanımlamaktadır.

 Jack ise rekreasyonu, insanlarda oluşan hasarın onarılması ve bu hasarın yetişen nesilde ortaya çıkmasının önlenmesi olarak tanımlamaktadır (hasarın onarılması olduğu durumlarda).

Bu tanımda biyolojik ihtiyaçla sosyal ihtiyacı birbirine karıştırmaktadır.

 Nash de rekreasyonu, insanın içinden gelen dürtülerin ve güdülerin tatmin edilmesi olarak görmektedir.

Nash aktiviteleri yaratıcı sosyal katkıların derecelerine göre değerlendirmektedir.

 

Boş Zaman Değerlendirme Aracı Olarak Rekreasyon: 

 Genel tanımlara göre ve en çok kabul gören rekreasyon servisi uygulamalarına göre rekreasyon, en basit tabiriyle insanların boş zamanlarında katıldıkları aktivitelerdir.

 

Bireye ve Topluma Bir Değer Olarak Rekreasyon;

Bu görüşe göre rekreasyon, toplumun ve bireyin iyiliği için yüksek duygusal ve sosyal değerlere sahip olmayı sağlamaktadır.

Bu bakış açısında toplumsal rekreasyon, sosyal birlikteliğin sağlanmasına ve korunmasına aracılık etmektedir ve toplumsal rekreasyonun geliştirilmesi sosyal katılıma bağımlıdır.

 

Yeniden Yaratma Olarak Rekreasyon;

 Pek çok teorisyen rekreasyonun değerine ve sonuçlarına odaklanmıştır ancak rekreasyon deneyiminin kendisinden bahsetmezler.

 Shivers ise oyunla rekreasyonun neredeyse aynı şey olduğunu dile getirir.

 Shivers, rekreasyonun tanımını "psikolojik homeostaz" üzerine kurmuştur.

Shivers'a göre homeostaz dengesi bozulduğunda, çevremizle kendimiz arasındaki bu uyumu yeniden kurabilmek için harekete geçeriz.

 Shivers bu dengenin rekreasyon yoluyla yeniden sağlanabileceğini düşünmektedir.

 Rekreasyon insanın bedensel ve ruhsal ihtiyaçları sonucu ortaya çıkmıştır ve bu ihtiyaçları gidermek için yapılan aktiviteler bütününü ifade etmektedir.

  Bu bakış açısıyla düşünüldüğünde rekreasyon, Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi’yle yakın bir ilişki içerisindedir.

Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi genel olarak bir eksiklik hissi ve aynı zamanda bu hissin giderilmesi arzusuna veya doğal ya da sosyal yaşamdan doğmuş bir gerekliliğin ifadesine ihtiyaç denmektedir.

Yoğunlukları farklılaşan ve insandan insana farklılıklar gösteren ihtiyaçlar, Maslow tarafından sınıflandırılmıştır.

 

Şekil 1.3: Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi

1.    Temel Fizyolojik İhtiyaçlar:

 

İnsan hayatını devam ettirecek eylemlerdir.

 

Açlıktan ölmek üzere olan bir insan için sevgi, özgürlük, eğlenme, dostluk gibi kavramlar pek bir şey ifade etmez.

 

Bu yüzden fizyolojik ihtiyaçlar hiyerarşisinin en tabanında yer almaktadır.

 

2.    Güvenlik İhtiyacı:

 

İnsanın kendi güvende hissetmesi ile ilgili ihtiyaçları içerir.

 

Can ve mal tehdidi altındaki bir insan için güvenlik arama ihtiyacı, yerine göre birinci derece önem kazanabilir.

 

3.    Sosyal İhtiyaçlar:

 

İnsan; ait olmak, başkalarıyla bir arada olmak, onlar tarafından kabul görmek, arkadaş olmak ve çevresini etkilemek ister.

İnsan bu ihtiyaçları çoğu kez, aç bir insanın gıdaya olan arzusu kadar şiddetli duyar.

 4.    Sosyal Saygınlık:

 

İnsan hem kendi kendine, hem de başkalarına karşı önemli görünme ihtiyacı duyar.

 İnsan kendine güven duygusu edinmeye ve her yönüyle hak edilen bir prestij sağlamaya çalışır.

Bu ihtiyaç tatmin edilmezse, insanda bir takım aşağılık duyguları oluşabilir.

Bunun için saygı görme ihtiyaç düzeyine ulaşan insanlar, oturdukları konutlara, konuştukları insanlara veya yaptıkları  sporlara özel bir önem verirler.

 

5. Kendini Gerçekleştirme İhtiyacı:

 İhtiyaçlar hiyerarşisinin en üst basamağında yer alan bu ihtiyaç türü, daha alt düzeydeki ihtiyaçların tatmini gerçekleşmeden ortaya çıkmaz.

Bu ihtiyaçlar kişinin kendi potansiyellerinin farkına varması, bir işi yalnız başına yapması, yaratıcı olabilmek için kendini sürekli bir gelişime tabi tutması ile ilgili ihtiyaçlardır.

Maslow'a göre kendini gerçekleştirmiş kimselerdeki belli başlı özellikler şunlardır

• Kendini, başkalarını ve doğayı kabul etme,

• İçten geldiği gibi doğal ve sade davranabilme,

 • Kendi dışındaki bir soruna yönelebilme,

 • Yalnız kalabilme ve bundan hoşlanma,

 • Güzellikleri takdir edebilme,

 • İnsanlık âlemi ile kendini özdeşleştirebilme,

 • Başkaları ile yoğun ilişkiler kurabilme,

 • Eşitlikçi ve yoğun ilişkiler kurabilme,

 • Yanlış ile doğruyu, iyi ile kötüyü, amaç ile aracı ayırt edebilme,

 • Yaratıcı, nüktedan ve kendine has olabilme.

 Bütün bu özellikler insanın önce kendini, sonra başkalarını tanıyabilme fırsatının olabileceği yoğun yaşantılar sayesinde kazanılabilir.

 Spor bunun en güzel örneklerinden biridir.

Spor ortamı içinde birey kendi yeteneklerini ve başkalarının yeteneklerini tanımayı, eşit koşullarda yarışmayı, yenilgiyi kabullenerek başkalarını takdir edebilmeyi, kazandığı zaman mütevazı olabilmeyi, başkalarına yardım etmeyi, doğayla ve zamanla yarışarak zamanını ve emeğini en uygun şekilde kullanmayı öğrenir.

 Bu anlamda spor insanı çok yönlü olarak hayata hazırlamayı amaçlayan çağdaş eğitim sisteminin önemli bir aracıdır.

 Rekreasyon, bireylerin kendilerini ifade edebilecekleri  ve kişiliklerini geliştirebilecekleri çok kritik bir alan oluşturmaktadır.

 Rekreasyon programları sayesinde kişiler hareket ederek temel fizyolojik ihtiyaçlarının bir kısmını karşılamış olacaklardır.

Bunun yanı sıra, rekreasyon yakınlığın arttırılması ve sosyal ilişkilerin geliştirilmesi için ortam sağlamaktadır.

 Kişiler rekreasyon programlarına katılarak, kendi yapabileceklerinin, potansiyellerinin farkına varacak, yaratıcılıklarını kullanacak ve geliştirecek dolayısıyla İhtiyaçlar Hiyerarşisi’nin en üst basamağında olan kendini gerçekleştirme ihtiyacını da gidermiş olacaklardır.

 Rekreasyon, Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisinin son basamağı olan bireyin kendini gerçekleştirmesi idealine hitap eder.

Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşi’sine zaman içinde farklı bilim adamları tarafından eklemeler yapılmıştır ve temelde beş basamaktan oluşan ihtiyaçlar piramitinin altı, yedi ve dokuz basamaklı varyasyonları ortaya çıkmıştır.