BOŞ ZAMAN KAVRAMI VE TARİHSEL GELİŞİMİ

 

Serbest zaman; uyku, zorunlu bireysel faaliyetler ve işten arta kalan zaman olarak tanımlanmaktadır.

Boş zaman ise, kişinin mesleksel, ailesel ve toplumsal ödevlerini  ve hayatını devam ettirebilmesi için zorunlu olan faaliyetleri yerine getirdikten sonra, öz gür iradesiyle yapabileceği dinlenme, eğlenme, bilgi ve becerilerini geliştirme, toplumsal yaşama gönüllü olarak katılma gibi uğraşıları gerçekleştirebileceği zaman dilimidir.

Boş zaman, zorlama duygumuzun en az olduğu, kendi yargı ve seçimlerimize göre kullanılan isteğe bağlı zamandır .

Boş zamanın değişik bakış açılarında beş ayrı tanımı yapılmaktadır.

 Boş zaman ve serbest zaman farklı kavramlardır.

Serbest zaman boş zamanı da kapsayan, daha geniş bir zaman dilimini ifade eden bir kavramdır.

 

 Klasik Görüş;

 Boş zamanın çalışma zamanının tam tersi olduğunu, dinlenmenin, yenilenmenin çalışma için olmadığını savunmaktadır.

 

Sosyal Sınıfın Sembolü Olduğunu Savunan Görüş;

Sosyal sınıfın sembolü olduğunu savunan görüş, boş zamanın,  Avrupa’da Feodal dönem, Rönesans ve Endüstri çağında üst sınıfın kalitesinin işareti olduğunu ve boş zamanı kullanım haklarının kendilerinde olduğunu düşündüklerini anlatan görüştür.

 

Bir Aktivite Şekli Olduğunu Savunan Görüş;

Aile ve topluma karşı yükümlülüklerden ayrı olarak, kişinin kendisinin rahatlaması, kendini eğlendirmesi, bilgisini arttırması, vb. aktiviteleri gerçekleştirdiği bir olgu olduğu savunulmaktadır.

 

Yükümlülük Dışı Zaman Olduğunu Savunan Görüş;

 Bu görüş boş zamanı, çalışma zamanı, iş ile ilgili işlerin gerçekleştirildiği zaman (seyahat, ders çalışma, sosyal sorumluluklar gibi) ve hayatımızın  ana aktiviteleri olan yeme-içme, uyuma ya da kişisel bakım gibi aktivitelerini gerçekleştirdiğimiz zamanın dışında kalan zaman olarak görmektedir.

Bu görüş en çok kabul gören ve en çok kullanılan görüştür.

 

 Var Olma Durumu – Var Olma Mevkii Olduğunu Savunan Görüş (Bütünsel bir bakış);

Bu görüş, diğer görüşlerde belirtilen birçok elementi içerisinde barındırır.

 Boş zamanın, kişisel gelişime, memnuniyete ve öz zenginleşmeye yardımcı olan bir rolü olduğunu ve aktivitedeki fark edilen özgürlüğün önemine olan psikolojik yakınlaşmayı savunmaktadır.

Boş zamanı tanımlayan görüşlerin odak noktaları nelerdir?

 Boş zaman, uzun süreli boş zamanlar ve kısa süreli boş zamanlar olarak iki ana grupta ele alınabilir.

 

Buna göre uzun süreli boş zamanlar; çocukluk dönemi boş zamanları, yılık izin boş zamanları ve emeklilik dönemi boş zamanlarından oluşmaktadır.

 Kısa süreli boş zamanlar ise; iş günü sonu (akşamüstü) boş zamanları, hafta sonları ve kısa süreli tatillerden oluşmaktadır.

Sosyal faktörler, kültürel yapı, ekonomik faktörler, aile yapısı, meslek, gelir düzeyi, yerleşim yeri, yaş ve cinsiyet gibi pek çok faktöre bağlı olarak değişen boş zamanın üç temel fonksiyonu vardır;

 • Dinlenme fonksiyonu

 • Eğlenme fonksiyonu

 • Gelişim fonksiyonu

Antik çağ Yunan ve Roma uygarlığında en önemli boş zaman uğraşısı beden eğitimi ve spordu.

 Antik çağ Yunan uygarlığında beden eğitimi felsefi görüşler açısından  ele alınırken, Roma İmparatorluğunda beden eğitimi sadece savaşçı amaçlar kapsamı içinde ele alınmıştır.

 Orta Çağ döneminde boş zaman dinlenme ve yaratmadan daha çok yüksek sosyal sınıflar arasında sosyal bir gösterişe dönüşmüştür.

 Yunan felsefesinin aksine boş zaman işten uzaklaşma değil, hangi aktivite içinde bulunacağını seçme özgürlüğü olarak ele alındı.

 Orta Çağın sonlarında, boş zaman gösteriş, lüks, zevk ve israf haline dönüşmüştür.

Boş zaman kullanımı köle gibi çalışmaya karşı bir asalet göstergesi olmuştur.

 Sanayi devrimiyle birlikte ise boş zaman faaliyetleri teknikleşmiş ve kitleselleşmiştir.